تاریخچه طب سنتی
به نام خدا
با توجه به اینکه درد و بیماری از سالهای قبل بوده است طبابت هم از ابتدا جایگاه ویژه ای داشته، البته
تا حدزیادی همیشه خرافات و توصیه های اشتباه پزشکی جایگزین دستورات علمی قرار می گرفته برای مثال توصیه های پزشکی بصورت دستورات معابد و .. ارایه می شده است.
بقراط حکیم اولین کسی بوده که دانش پزشکی را از حالت خرافات خارج کرده است.
در 2500 سال پیش دوره حکومت هخامنشیان در ایران، در کتابهای مذهبی زرتشتیان صحبتهای زیادی در مورد بهداشت و .. ثبت شده است.
دوره حکومت بعداز هخامنشان، دوره ساسانیان بودند که در واقع دوره شکوفایی دانش پزشکی در منطقه است.(از سال 224تا 651 میلادی)
در این دوران “جندی شاپور” اولین دانشکده پزشکی تاسیس شده در این دانشگاه آموزش عملی گروه پزشکی با تاسیس بیمارستان در کناردانشگاه ممکن شد.
اولین کنگره پزشکی در این دوران شکل گرفت پزشکان مختلف یونانی و …بدون توجه به دین و سایر اختلافات دور هم جمع می شدند و اطلاعات پزشکی را با هم رد و بدل می کردند.
در دوره حکومت ساسانیان “نظام پزشکی” بعنوان گروهی از پزشکان که برای درمان و بهداشت کل کشور برنامه ریزی می کردند و بر سیستم بهداشتی نظارت داشتند تاسیس شده است حتی برای قسمتها و مناطق مختلف کشور هم از طرف این گروه نماینده فرستاده می شده تا بطور مستقیم کنترل مشکلات پزشکی را رصد کنند.
رد پای مزاج که بعنوان پایه در طب سنتی ایرانی شناخته شده است، از دوره حکومت ساسانیان بوده و از آن زمان صحبت مزاج مطرح شده است
بعد از غلبه عربها بر ایران حکومت ساسانیان برشکست شدند و اعراب بر ایران و منطقه حاکم شدند، زبان عربی، زبان اصلی ایران شد.
مرکز علمی منطقه از جندی شاپور به بغداد منتقل گردید و دانشمندان مسلمان شروع به تالیف و ترجمه کتابهای علمی دنیا کردند.
در آن زمان، کتابهای علمی به زبان عربی بود چون در واقع زبان علمی آن زمان، عربی بوده همانطور که در حال حاضر زبان علمی دنیا انگلیسی است، برای همین هم علیرغم فارسی بودن زبان ابن سینا، وی کتاب علمی قانون را به زبان عربی نوشته است.
دانشمندان مسلمان زیادی در زمان شکوفایی دانش پزشکی فعال بودند، ازجمله آنها محمد زکریای راز ی است که تحصیلات او در علم شیمی (کیمیا) است ، باید او را یکی از بنیان‌گذاران علم شیمی بدانیم. رازی آثار ماندگاری در زمینه پزشکی و شیمی و فلسفه نوشته‌است
رازی را به دلیل معاینات فیزیکی، روش پژوهش گام به گام سیستماتیک کلینیکی و مشاهدات بالینی اش بزرگترین پزشک در قلمرو تمدن اسلام قلمداد میکنند.
کتاب “الجدري والحصبه” رازی در مورد تشخیص افتراقی آبله و سرخک براي اولین بار در دنیا بوده است این کتاب در کمتر از 250 سال، بیش از 400 بار به زبانهای گوناگون در اروپا به زیر چاپ رفت.
اولین رساله در طب اطفال توسط رازی نوشته شد و در واقع او پدر طب اطفال است زیرا او نخستین پژوهنده ای است که رساله ای را به طب اطفال اختصاص داده است و در آن به بیماریهای کودکان اشاره کرده است
رازی به آسیبهای ارگانیک اعصاب مانند صدمات نخاعی نیز اشاره نمود و همچنین ناهنجاری در کار مثانه که در اثر شکستن مهره های ستون فقرات ایجاد میشود، را به خوبی توصیف نموده است.
کتاب “طب الفقرا” را براي عموم مردم نوشته تا در صورت عدم دسترسی به پزشک، از این کتاب بهره ببرند.
اکتشافات دیگر رازی شامل این موارد می شود:
- استفاده از روده تابیده گوسفند به عنوان نخ بخیه
- کاشف شعبات اعصاب در سر و گردن
- تشخیص واکنش مردمک به نور
- کشف الکل و گوگرد و اسید سولفوریک
از دانشمند مسلمان دیگر این دوره، ابوعلی حسین بن عبدالله بن سینا معروف به ابن سینا بوده است که در اروپا به اویسنا Avicenna شناخته می شود او فیلسوف، طبیب، ادیب، ریاضیدان و بزرگ ترین دانشمند جهان اسلام بوده در سال 370 ه.ق (980 میلادی) در بخارا متولد شد و در سال 428 ه.ق(1037 میلادی) وفات کرد پدرش از اهالى بلخ بود
تألیفات و نوشته های ابن سینا به عربی شامل این موارد می شود:
” الشفاء” ، این کتاب مهم ترین اثر فلسفی ابن سینا شامل منطق، طبیعیات(فیزیک)، ریاضیات و مابعدالطبیعه است.
“النّجاة” اين كتاب كه مطالب آن مختصر و گزيدهاى از مطالب شفا است، از مهمترين نوشتههاى ابن سيناست كه فشرده فلسفه وى را در بر دارد.
“الاشارات و التنبيهات”، این کتاب، ظاهراً آخرين نوشته ابن سينا و از برجستهترين آثار اوست.
از سایر آثار ابن سینا به زبان عربی می توان از ” تسع رسائل فى الحكمة و الطبيعيات”،” فى معانى كتاب ريطوريقا”،”رسالة فى الاكسير”، ” رسالة فى معرفة النّفس الناطقة و احوالها”، “التعليقات” نام برد.
ابن سینا تألیفاتی به فارسی نیز داشته است که از آنها می توان از ” دانشنامه علائی”،”رساله«رگ شناسى» “، “رساله كنوز المعزمين “، “رساله جرّثقيل(معیار العقول)”، “الادویه قلبیه” و قانون نام برد.
قانون کتاب ارزشمند ابن سیناست، گوستاو لوبون (پزشک و فیلسوف و مورخ و جامعه شناس فرانسوی، 1841-1931 میلادی) در مورد قانون گفته:”جالب این جاست که نفوذ کتاب قانون در اروپا به حدي بوده است که پزشکان اروپا هر وقت در بحث هاي خود به مشکلی بر می خوردند، براي حل آن به گفته ابن سینا در کتاب قانون استناد کرده و می گفتند: استاد چنین گفته است.”
قانون خود پنج کتاب را شامل میشود:
- کتاب نخست در کلیات علم و فن طب
- کتاب دوم داروهای ساده
- کتاب سوم داروهای مرکب
- کتاب چهارم بیماریهای ویژه اندامهای بدن
- کتاب پنجم دربارة بیماریهای مرتبط با کل بدن
باید اذعان کرد هر آنچه که ما از دانش پزشکی امروز داریم ریشه در علم و دانش و تجربیات حکما و پیشینیان دارد و با بررسی بیشتر در کتابها و توجه بیشتر به فرضیات و توصیه های آنها می توان باب جدیدی در دانش پزشکی امروز باز کرد.
در آخر به چند نمونه از دستاوردهای پزشکی در دوره ی باستان اشاره خواهد شد:
- شربت پراهوم در متون زرتشتی توضیح داده شده احتمالا اولین آنتی دپرسان است که احتمالا از گیاه افدرا بوده است
- گردش خون ریوی که به اسم ویلیام هاروی ثبت شده و در دهه اخیر انرا به ابن نفیس نسبت میدادند شواهدی وجود دارد که ریشه های کشف آن به ایران باستان برمیگردد
- نقش انقباضات رحم در زایمان طبیعی در کتابهای زمان حکومت ساسانی آورده شده است قبلا و به اعتقاد یونانی ها جنین به سمت کانال زایمانی شنا میکند و خود از رحم خارج میشود که بعدها توسط علی ابن عباس (یکی از دانشمندان مسلمان)کامل توضیح داده شد و انقباضات مادری تعریف و مسبب اصلی زایمان مطرح گردید.
به این محتوا رای بدهید.